Suriyeli Kadın İşçilerin Türkiye’deki Yaşam Mücadelesi! ‘Eşlerimiz İkinci Eşleriyle Suriye’ye Döndü’

Türkiye’de inşaat, tarım ve tekstil alanlarında kayıt dışı çalışan 1 milyondan fazla Suriyeli var. Erkeklere göre daha zor şartlarda çalıştıklarını belirten kadın göçmenler, zor şartlarda hayatta kalmaya ve çocuklarının eğitimini Türkiye’de tamamlamaya çalışıyor.

BBC News Türkçe’nin görüştüğü Suriyeli kadınlar yaşadıklarını şöyle anlattı: “Eşlerimiz Türkiye’deki açlığa ve dışlanmaya dayanamadılar ve ikinci eşleriyle birlikte Suriye’ye döndüler. Burada kalıp çocuklarımızın eğitimi için kayıtsız çalışmak zorundayız. “dedi.

Kayıt dışı çalıştığı varsayılan 1 milyona yakın Suriyeli sigortasız ve çoğu zaman taban fiyatın çok altında maaşlarla çalışmak zorunda kalıyor. Mevzuata göre bir Suriyelinin çalışma izni alabilmesi için Türk işverenin başvuruda bulunması gerekiyor; göçmen kendisi için çalışma izni başvurusunda bulunamaz.

Göçmen işgücünün yoğun olduğu bölümlerde işverenler genellikle düşük ücretli, sigortasız ve garantisiz istihdam formülünü tercih ediyor.

Kadın göçmenlerin en çok çalıştığı sektörlerin başında “merdiven altı” adı verilen dokuma atölyeleri geliyor.

Ekonomik kriz ve artan göçmen ayrımcılığı nedeniyle Türkiye’de yaşamanın imkansız hale geldiğini söyleyen göçmen kadınlar, iş yerinde çeşitli taciz ve baskılara maruz kaldıklarını söylüyor.

BBC News Türkçe, Türkiye’de yaşayan, çocuklarının eğitim masraflarını karşılamaya ve kayıt dışı çalışarak geçimini sağlamaya çalışan dört Suriyeli kadınla röportaj yaptı.

Rana bir tekstil atölyesinde kayıtsız çalışıp 8 bin lira maaş alırken, Yousra evde kalıp dört çocuk ve yaşlı bir anneye bakıyor.

Rana ve Yousra’nın eşleri son birkaç yıldır ikinci eşleriyle birlikte Suriye’ye dönerken, bu genç kadınlar da kalıp çocuklarının eğitimine devam etmeye çalışıyor. 3 bin liralık konut kirasını ve diğer tüm masraflarını Rana’nın 8.000 TL maaşıyla, 1.800 TL’sini de Kızılay’ın yardımıyla karşılıyorlar.

İşveren çalışma izni verirse Kızılay yardımı kesilecek ama Rana “Çalışma iznim varsa bana asgari ücret ödemek zorundalar. “Bu, Kızılay kartından çok daha iyi.” diyor. Bir süre sonra ev kalabalıklaşıyor ve iki bekar Suriyeli anne daha sohbetimize katılıyor. Odadaki göçmen kadınların tamamı, Kızılay kartı gibi düşük bakiyeli yardımlarla yaşamak yerine sigortalı ve baz ücretle çalışmayı tercih edeceklerini söylüyor.

Hatay’daki depremde evi yıkıldıktan sonra 21 yaşındaki talasemi hastası oğluyla birlikte Ankara’ya taşınan Sara, bir atölyede terzi olarak çalışıyor ve oğluna bakıyor. Çalıştığı atölyede 20’den fazla göçmen kadının sigortasız ve izinsiz olarak 6-8 bin TL civarında maaşla çalıştığını anlatan Sara, sadece üç Türk çalışanın sigortasının olduğunu anlatıyor:

• “Hepimiz çalışma izni istiyoruz ama müdür kabul etmiyor. Çünkü hem asgari ücret ödeyecek hem de daha fazla vergi ödemek zorunda kalacak. Pek çok Türk işletmesi bunu reddediyor ve göçmenleri bu şekilde çalıştırıyor.”

• “6 bin liraya kayıtsız çalışmak zorundayız. Maaş verirken sanki sadaka veriyormuş gibi davranıyorlar. “Bize sürekli olarak eğer kovulmak istemiyorsak daha çok çalışmamız gerektiğini söylüyorlar.”

Sara, eşinin geçen yıl ikinci eşiyle birlikte Suriye’ye döndüğünü ve hasta oğlunun tedavisi için herhangi bir takviye vermediğini de söylüyor.

Açlık, parasızlık, güvencesiz çalışma ve sosyal dışlanma göçmen kadınların ortak kaygıları arasında yer alıyor. Eşlerinin bu şartlara dayanamayıp ‘kaçtıklarını’ söylüyorlar.

Türkiye’de yaşamanın zorlaştığını, sürekli dövüldüklerini, kısıtlandıklarını, cinsel ilişkiye zorlandıklarını, hatta çocuklarının mağdur olduğunu söylüyorlar.

Tulane’deki İngilizce öğretmeni, kocasının çalışmasına izin vermediğini, kendisi de Suriye’ye dönmeyi kabul etmeyince kendisini terk ettiğini ve çocuklarına para vermeyi bıraktığını söylüyor:

“Eşime ‘Tamam, para göndermeyin, iş bulurum, çocuklarıma bakarım, Suriye’ye dönmeyeceğim’ dedim. Çünkü Suriye’ye dönersem çocuklarımın eğitimi biter. Kızlarımı oradaki üniversiteye gönderemiyorum. “Belki burada açlıkla ve ırkçılıkla mücadele etmem gerekiyor ama Suriye’ye dönemem.”

“Erkeklerimiz Türkiye’deki açlığa, dışlanmaya, aşağılanmaya dayanamadılar, Türkiye’de yaşayamadı ama biz onlardan daha güçlüyüz. Biz çocuklarımızın geleceği için mücadele ediyoruz ama onlar mücadele edemiyor. “İkinci eşleriyle zaten ikinci bir hayatları var.”

Lamia da “Babası kızlarımın okula gitmesine izin vermedi. Boşandıktan sonra üç kızımı da okula kaydettirdim. “Pişman değilim” diyor.diyor.

Kira krizi, tüm yoksul insanlar gibi göçmen aileleri de sokakta kalma tehlikesiyle karşı karşıya bırakıyor. Pursaklar’da Lamya’nın yaşadığı terk edilmiş binanın merdivenlerini çıktığınızda yoğun bir lağım kokusu geliyor. 700 lira olan kirasının 10 bin liraya çıktığını söyleyen Lamya, ev sahibinden her gün tehdit mesajları aldığını söylüyor.

Eşinden gördüğü şiddete dayanamadığı için 5 çocuğuyla birlikte evi terk eden Lamya, bugüne kadar birçok işte çalıştığını ancak çalışma izni alamadığını şöyle anlatıyor:

“Yorulmadan çalışıyorum ama yeterli değil. En zor işi ben yapıyorum ama ne zaman çalışma izni ya da asgari ücret istesem ‘daha çok çalış, sabırlı ol’ diyorlar. “Şimdi 8 bin lira maaşla bir temizlik şirketinde çalışıyorum.”

“Pirinç, makarna, çay, şeker gibi temel gıdalardan başka bir şey alamıyorum. Bu yaz evde karpuz yoktu. Yumurta, yoğurt, et, tavuk, bunları çoktan unuttuk. “Ekmek bizim için en önemli gıda ama aynı zamanda artık çok pahalı.”

Eski evinin bir süre sonra mahallede “Erkeksiz Ev” olarak anıldığını ve defalarca “hırsızlar” tarafından ziyaret edildiğini anlatırken ağlıyor:

“Bekar bir anne olmak, özellikle de mülteci olarak, çok zor. İçerisinde erkek olmayan bir evin olduğu duyulunca evimize bir hırsız musallat oldu. Geceleri hiç uyuyamadım çünkü kızlarımı bekliyordum. Sabah ezanı okununca uyuyakaldım. “Sonunda o evden taşınmak zorunda kaldım.”

Lamya da konuştuğum diğer göçmen kadınlar gibi en çok kızlarının başına bir şey gelmesinden korkuyor.

Konuşma ilerledikçe kadınlar hem iş yerinde hem de çeşitli yardımlaşma ağlarında defalarca tacize uğradıklarını anlatıyor. Lamya, ergenlik çağındaki kızlarının kendisiyle birlikte yalnızca mevsimlik işlerde çalışmasına izin verdiğini söylüyor:

“Boşanmış ve yalnız bir kadın olduğunuzda bütün gözler üzerinizdedir. Artık işyerinde sana kocamın olmadığını söylemeyeceğimi öğrendim. Kocanız ne iş yapıyor diye sorduklarında inşaatta çalışıyor, susuyorum diyorum.’

“Patron eşimin gittiğini öğrenince beni takip etmeye ve sürekli aramaya başladı. O işten ayrılmak zorunda kaldım. Mesela dul olduğunuzu görünce hemen mıknatısa dönüşüyor.’

‘Ya da evime gelip bir yardım paketi veriyor ve ‘Kızlarınız evlenecek mi’ diye soruyor. “Ben Türkiye’ye kızlarım evlensinler için değil eğitimlerine devam etsinler için geldim.”

Kendisine yardım etmek ya da iş vermek amacıyla gelen erkeklerin bir noktada kendisine ve kızlarına evlenme teklifinde bulunduğunu söyleyen Tulane, her zaman çok dikkatli davranma zorunluluğu hissettiğini söylüyor:

“Patron kolumu yakalayınca onu ittim ve kaçtım. “Bunu yaşamaktansa ölmeyi tercih ederim.”

“Onurumuz ve güvenliğimiz için Suriye’den kaçtık. Çünkü her an bir asker beni ya da kızlarımı kaçırabilir. Bunu anlayamadılar. Biraz yiyecek ya da maddi yardım karşılığında kendimizi satabileceğimizi düşündüler. “Aylardır et yemedim ama kendimi satmayacağım.”

Suriye iç savaşını takip eden birkaç yıl boyunca Türkiye, birçok göçmen için sıfırdan bir hayat kurmanın anahtarı olarak görüldü. Ekonomik kriz ve artan göçmen yaramazlıkları artık bu evlerde her zamankinden daha fazla konuşuluyor.

Göçmen kadınlar artık Türkiye’de bir gelecek görmediklerini ve Türkiye’de yaşamanın son yıllarda giderek zorlaştığını düşünüyor. Hepsi geçmişte Türkiye’de bir hayat kurmak istediklerini ancak artık tek hayallerinin yurtdışına çıkmak olduğunu söylüyor.

Rana, “Artık çocuklarımın Türkiye’de bir geleceği olduğunu düşünmüyorum. Kazandığımız her dolar kira ve faturalara gidiyor ama hâlâ borcumuz var. “Sokaktaki herkes bizden nefret ediyor.”diyor.

10 yıldır burada yaşayan Lamya, “Son iki yıldır her şey çok zordu. Yiyecek, kira, faturalar, göçmen nefreti… Tek hayalimiz yurtdışına çıkmak. “Uzanıp bunu düşünüyorum.”diyor:

“Bankta oturuyorduk, birden iki kadın geldi ve ‘Suriye’ye ne zaman gideceksin?’ diye bağırmaya başladılar. Bütün vücuduma elektrik çarpmış gibi hissettim. Bunu neden yapıyorlar?

Tulane, parası olsaydı aynı gün kaçakçılara vereceğini söylerken Sara, bir Avrupa ülkesinde kendi dokuma atölyesini kurmanın hayalini kuruyor.